Buhar konsantrasyonu ; ppm, mg/m3
LC50 , LCt50 ; TLV-TWA, TLV-STEL, MAC
• Zehir Danışma Merkezlerine yapılan zehirlenme başvuruları sıklığı ;
Benzin , Vernik, Tiner
• Trikloroetilen’e fazla maruziyet nedeniyle 8 ölüm vakası (1975-1992, ABD)
• 20 çeşit tiner- 32 farklı çözücü tespit edilmiştir.
Tiner: petrol eteri, Stoddard solvent (%10-20
aromatik hidrokarbon içerir) VM ve P
nafta (C7-C10 alifatik hidrokarbonlar) /ve
benzen,toluen, ksilen ya da karbon tetra
klorür, trikloroetilen, 1,1,1-trikloroetan

Vernik : Başlıca toluen,ksilen/ etil alkol, izopropil
(Lak) alkol, metil etil keton,formaldehit
Benzin: C5-C12 alifatik hidrokarbonlar, ksilen,
(tetraetilkurşun), alkol
ORGANİK ÇÖZÜCÜLER VÜCUDA NASIL GİRERLER?
• Çoğu kullanım koşullarında önemli ölçüde buharlaşırlar
• 1. İnhalasyon
2. Deri
3. Oral
 Solunum sis. ilgili membranlardan difüze olarak
kan dolaşımına geçer. Yağda çözünürlük
önemli. Pek çok çözücü yağda çözünebilir ve
kan dolaşımına kolaylıkla geçebilir.
Difüzyon
Yüksek Konsantrasyon Düşük Konsantrasyon
(akciğer havası) (kan)
Difüzyonu yönlendiren faktör
• Akciğerlere alınan solunum havasındaki buhar C
• Respirasyon oranı ve derinliği kan çözücü C etkiler
Yağda çözünen org.çözücülerin deri ile sık
teması, derinin yağının azalması/irritasyon m.g.
(Organik çözücülerin Toksik Etkilerinin Sınıflandırılması Tablo-Diğer dosyada-yatay

TOKSİSİTEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ?
• Org. Çözücünün kimyasal yapısı
• Maruziyet düzeyi ve sıklığı
• Çocuklar
– kardiyak out-put, respirasyon oranı, vücut yağ
içeriği artar – Sistemik absorpsiyon artar
• Yaşlılar
– veri az
– daha duyarlılar
 Etil alkol’ün s.s.s. depresan etkisine
gastrik alkol dehidrogenaz aktivitesi
 CCl4 ve etil alkol’ün hepatotoksik etkisine
• Cinsiyet
Erkek- kas ağırlığı,vücut ölçüleri
Kadın- daha fazla yağ
ASETON/ETİL ASETAT
Vücutta alıkonma ; Kadın  Erkek 
TOLUEN/TRİKLOROETİLEN
Ekspirasyon havasında ; Kadın 
TOKSİSİTEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ?
• Fiziksel aktivite
-Ağır ekzersiz polar çözücü pulmoner uptake (aseton,etilalkol) 5 kat 
-Hafif ekzersiz nonpolar çözücü pulmoner
uptake 2 kat 
-Ekzersiz  k.ciğer ve böbreklere kan akışı  biyotransformasyon ve polar
metabolit atılımı 

• Hastalık
– Org. Çözücülerin k.ciğer hastalıkları üzerine net
etkisi ?
– Diyabetli bireylerde metabolik aktivasyona uğrayan
çözücülerin hasar riski daha fazla
Diyabet Metabolik ketosisASETON
(CYP2E1 indüksiyonu)

-Bakteriyel enfeksiyonlu bireyler org. çözücülerin
sitotoksik etkisine daha duyarlı olabilir.
Endotoksin+ CCl4 , etil alkol,allil alkol k.ciğer
hasarı
(Deney hayvanları sonuçları)

TOKSİSİTEYİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER ?
• Enzim İndükleyici/ İnhibitörleri
‘Çözücü-çözücü etkileşimleri’
İndüksiyon
– etil alkol/diğer alkoller
– aseton/diğer ketonlar
– ilaçlar (fenobarbital,fenitoin,diazepam,rifampisin)
 etil alkol + CCl4 ,CS2 , Toksik etki
trikloroetilen potensiyalize
 n-hekzan +metil-nbutilketon nörotoksisite 

• Diyet
– Midede gıda bulunuşu
CCl4 absorpsiyon gecikmedüşük kan kons. 
Akut hepatotoksik etki
Kısa süreli açlık(18-24 saat) 
Org.çözücü metabolizması arttırır.
CCl4 hepatotoksik etki 
İNSANDA SİNİR SİSTEMİ
• Yapı,fonksiyon açısından kompleks
• 100 milyardan fazla farklı tipte hücreler
(Nöron,astrosit,schwan hücreleri)
• Nöron-nöron,nöron-duyu hücresi,nöron-kas hücresi, nöron-salgı bezi ile sayısız sinaps
• 100 den fazla farkli nörotransmitter
aminoasit  peptid
(glutamik asit) (somatostatin,galanin)
• Dengeleme ve adaptasyon özelliği
• Plastisite özelliği


ÇOK ÇEŞİTLİ TOKSİK ETKİ 
ÇOK ÇEŞİTLİ SEMPTOM
NÖROTOKSİSİTE; S.S.S., Periferal sinirleri ya da
duyu organlarinda advers
etkiler oluşturabilme,
Sinir sisteminde devamli bir lezyon ya da nöral
fonksiyon bozukluğu oluşturan bileşik
NÖROTOKSİK dir.
Nörotoksisite ile ilişkili bazı semptomlar
Apati Duyusal fonk.bozukluğu
Hiperaktivite Bunama
İrritabilite Spastisite
Paraliz Tremor
Kramplar Vücut ağırlığında azalma
NÖROTOKSİK ETKİ
• Reversibilitesi ?
• Yaşamın her dönemi meydana gelebilir
• Belirtiler yaş ile değişebilir
• Erken dönemdeki hasar yaşlanınca ortaya çıkabili
Nörotoksik etkilerin sınıflandırılması 
————————————————————-
Düzey Etki Açıklama
—————————————————————
6 Morfolojik değişik. Hücre ölümü,aksonopati,sub- selüler morfolojik değ.
5a Nörolojik değişik. Bireylerin nörolojik inceleme
bulguları
4 Fizyolojik/Davranışsal İnsan/deney hayvanı EEG,
değişik. uyarılma potansiyellerinde değ. veya psikolojik ve davranış
testlerinde elde edilen değişik.
3 Biyokimyasal değişik. İlgili biyokimyasal parametreler- değişik.(transmitter düzeyleri,
enzim aktiviteleri)
2a İrreversibl,subjektif semp. Nörolojik inceleme/ ölçümler doğrulanmayan semptomlar
1a Reversibl,subjektif semp.
—————————————————————–
a Sadece insanlar ; L.Simonsen et al.,(1994)
Etki Etki oluşturan kimyasal bileşik/ grup sayısı__________________________________________
MOTOR ALGILAMA
Aktivite değ. 32 Konfüzyon 34
Ataksi 89 Hafıza prob. 33
Konvülziyon 183 Konuşma boz. 28
DUYU GENEL
İşitme bozukluk. 37 Anoreksi 158
Denge bozukluk.135 Kolinesteraz in.64
Görme bozukluk.121 S.S.S. depres. 131
Perferal Nöro. 67
Narkoz __________________________________
Anger (1986)
NÖROLOJİK HASTALIK TEŞHİSİ KONMUŞ BİREYLERİN BAKIMI için,
23 MİLYAR DOLAR harcanmıştır.!
(Kazaen maruz kalma / bu yönde etkileri olan ilaçları kullanma)
NIOSH 91 kriter dökümanı
% 40’i eşik limitlerde mesleki maruziyet nedeniyle oluşan NÖROTOKSİK etkilere ayrılmıştır.
Amerikan Endüstri 588 bileşikten
Hijyenistleri(1982) % 28’i (167)
eşik limit değerlerinde
NÖROTOKSİK etkili .

Seçilmiş bazı önemli NÖROTOKSİSİTE vakaları

Yil Yer Bileşik
370 BC Yunanistan KURŞUN Hipokrat maden endüst.Pb toksisitesini tanımladı
1837 İskoçya MANGANEZ Mn02 tozlari,5kronik zehirlenme
1930 A.B.D. TOCP Ginger jake paraliz >5000 kişi
1950 li Japonya METİL CİVA
1956 Türkiye HCB
1968 Japonya PCB
1969 Japonya n-HEKZAN polinöropati
1971 A.B.D. H.KLOROFEN bebek, %3
1973 A.B.D. METİLnBUTİL KETON kumaş üretimi, polinöropati
1976 A.B.D. LEPTOFOS
1980 li A.B.D. MPTP Parkinson benzeri
1981 İspanya TOKSİK YAĞ Nöropati
1985 Kanada ALDİKARB kontaminasyon , nöromuskular prob.
1987 Kanada DOMOİK ASİT kontaminasyon,midye
1989 A.B.D. L-triptofan içeren preparat. safsızlık , eosinofili-miyalji

Organik çözücülerin A) AKUT (Narkotik Etki)
NÖROTOKSİK etkisi B) KRONİK
——————————————————————
1863 CS2 hafızada zayıflama,
1867 nöropsikiyatrik sendrom
 stiren,white spirit,
çözücü karışımları  

——————————————————————-
1970-1980 Organik çözücü nörotoksisites araştırma makaleleri
1970 li Organik çözücü ve/
karışımları Kronik toksik ensefalopati
(İskandinavya)
(Boyacılar) (TLV civarı maruziyet)
1964 Hekzakarbon
çözücüleri Polinöropati
(n-hekzan, metil
n-bütil keton)
1984-1990 Org.Çözücü PROBLEM OLDUĞU
kronik nörotok- KABUL EDİLDİ…
sisitesi
TERMİNOLOJİ KARMAŞASI !!!

Organik beyin sendromu ,
Kronik ensefalopati
Presenil demans
Boyacı sendromu
Nörastenik sendrom
İskandinav sendromu …

I. WHO (1985)
• Organik etkili sendrom(ruhi durum bozuklukları)
• Kronik toksik ensefalopati(orta şiddette/ ciddi)
Kişilik değişimleri,yorgunluk,hafızada bozukluk,
konsantrasyon bozukluğu ve insiyatif kaybı
İnsanda nörotoksik etki gösterdiği düşünülen tek ve karışım halindeki organik çözücüler
(H= hayvan , İ= insan )
—————————————————————
Bileşik Etki
—————————————————————
İnsanda nörotoksik etkisi
ispatlanmış olanlar
Karbon Sülfür Psikoz(İ), nöropati(İ,H),
Yavaş ilerleyen parkinson(İ)
n-Hekzan±MEK Periferal nöropati (İ,H)
MnBKeton±MEK Periferal nöropati (İ,H)

Toluen(sadece bağım.) İşitme fonksiyon boz.(H),
Beyin kökü,beyincikte ve
irreversibl beyin fonksiyon
bozukluğu (İ)
Kirli trikloroetilen Trigeminal nöralji(İ),
(TKE)-dikloroasetilen Miyelopati(İ?),beyin kökü
dejenerasyon (H)
İnsanda nörotoksik etki gösterdiği öne sürülenler
Dietil eter Anoreksi ? (İ)
Etilen Klorür Ensefalopati, tremor ?(İ)
Nitrobenzen Ekstremitelerde hissizlik?(İ) Stiren Ototoksisite(H),nöropati(İ?)
Tetrakloroetan Nöropati ?(İ)
TKE±perkloroetilen Organik beyin sendromu ?(İ) Ksilen Ototoksisite(H), organik beyin sendromu(İ ?)
White spirit Organik beyin sendromu(İ) Çeşitli org.çözücü
karışımları Organik beyin sendromu ?(İ)
Araştırma gerektirenler
Metilen klorür Karbonmonoksit metaboliti
——————————————————————-
Spencer ve Schaumburg (1985)
Nörotoksik bileşiklerin kısmi listesi
——————————————————————-
Acetone Excitatory amino acids
Acetonitrile Formaldehyde
Acrylamide Glycerol
Adriamycin Gold salts
Aliphatic hydrocarbons Hexane
Alkanes 2,5-Hexanedione
Alkyl styrene polymers Lead and lead-containing compounds
Aluminum Isophrone
Ammonia Lithium grease
N-Amyl acetate Manganese
Aniline Mercury and mercury-containing compounds
Antimony sulfide Methanol
Aromatic hydrocarbons Methyl acetate
Benzene Methyl nitrite
Butanol 1-Methyl-4-phenyl-1,2,3,6-tetrahydropyridine
Butyl acetate 1-Nitrophenyl nitrite
Cadmium Nitrous oxide
Carbon disulfide 6-OH-Dopamine
Carbon monoxide Organophosphates
Carbon tetrachloride Oubain
Chlordane Ozocerite
Chlordecone Petroleum distillates
Chlorinated hydrocarbons Pine oil
Chlorobenzene Polymethacrylate resin
-Chloroprene Products of combustion
Chromium oxides 1-Propanol
Cresol Propylene glycol
Cyclohexanol Pyrethroids
Cyclohexanone Ricin
Diacetone alcohol Selenium
o-Dichlorobenzene Shellac
Dichlorodifluromethane Styrene
1,2-Dicholoroethane Tetrachloroethylene
Dichloromethane Toluene
Dichlorotetrafluoroethane Trichlorobenzene
Dicylcopentadiene Trichloroethylene
Dimethylaminopropionitrile Trichlorofluoromethane
Dinitrobenzene Tricresyl phosphate
Diphenylamine Triethyltin; trimethyltin
Dyes Tungsten oxides
Ergot Turpentine
Ethanol Vincristine
Ethyl acetate Vinyl chloride
Ethylene glycol Xylen
n-HEKZAN C6 H4
ham petrol Petrol eteri(%1-20)
doğal gaz Benzin (%1.5)
kömür
• sıvı yağ üretim.ekstraksiyon
• lastik endüstrisi
• yapıştırıcılar
• boya,lak ve matbaa mürekkebi çöz.
EEC(1979) hekzan üretimi  10.000 TON
TÜRKİYE 1994-95
Toplam kapasite(ton)
Sentetik yapıştırıcılar 100.000
Sentetik boya 210.000
Sanayi boya 156.000
Sellülozik boya 80.000
Fayans,seramik vb. yapış. 58.000
Ticari hekzan: hekzan izomerleri karışımı (%20-80 n-hekzan),siklopentan, siklohekzan, pentan, heptan (az miktarlar)
KULLANILDIĞI YERLER
• Boya, lak,sentetik reçine,lastik,zamk ve matbaa mürekkebini çözmek,seyreltmek
• Metal ve tekstil ürünlerin temizlenmesinde
• Bitkisel yağ ekstraksiyonu
• Kimyasal sentezlerde
• Soğutucu sistemlerde
• Antifriz materyal içinde
• Pestisit olarak
• Vuruntuyu önlemek
• Yakıt olarak
• İlaç ve kozmetik endüstrisi
n-hekzan
TOKSİSİTESİ (doz-cevap ilişkisi)
• 1500-2000 ppm (kısa süreli maruziyet)
başağrısı,mide bulantısı,mukoz membranlarda irritasyon
• 5000 ppm (10 dakika)
sersemlik, uyku hali ve konfüzyon
• <500 ppm(3000 ppm pik konsantrasyon)
macular retinopati (mavi-sarı renk ayırımı yapılamaz)
• <500 ppm(uzun süreli maruziyet-2 ay-2 yıl)
s.s.s bozukluklar, p.s.s. bozukluklar
• Oral yolla saf hekzan’ın alınışı nadirdir, çocuklarda temas olasılığı azdır.
n-hekzan
• En önemli absorbsiyon yolu akciğerler
• Akciğerlerde alıkonan miktar % 15
• Deri yolu ile alımı düşük
• Oral yol ile de absorpsiyon var
Dağılımı
500 ppm kan 1.3 mg/l
1000 ppm 2.2 mg/l
siyatik sinir 12.0 mg/l
48.0 mg/l
beyin 1.8 mg/l
19.7 mg/l

n-hekzan

Karaciğer
İskelet kası  2.5-HD’nin yarılanma süresi
Beyin yaklaşık 30 gün!

n-hekzan

KLİNİK BELİRTİLER
• Bulanık görme ve diğer görmeye ilişkin sıkıntılar
• Burun ve boğaz irritasyon
• Viskozitesi düşük olduğu için oral yolla alımda aspirasyon olabilir kimyasal pnömoni
• Yüksek kons. s.s.s depresyonu (akut nörotoksik etki)
• Yüksek buhar kons. paraliz 
• Kronik maruziyetler sensorimotor polinöropati (kronik nörotoksik etki)
• Gastrointestinal irritasyon, mide bulantısı, kramplar,iştahsızlık, kilo kaybı ve kalıcı bir benzin tadı
• Hepatotoksisite + (sıçan)
• Derite irritasyon, dermatit ve deride değişiklikler

n-hekzan
n-HEKZAN’IN İNSANDAKİ KRONİK ETKİLERİ
MESLEK N SEMPTOMLAR
Zamk koklama 51 Polinöropati
Mobilya Fabrikası 3 Polinöropati
Yapıştırıcı ve mürekkep uygulama 8/50 Polinöropati
Sandalet üretimi 93/1662 Polinöropati
Ayakkabı-Deri End. 100/3950 Polinöropati
Ayakkabı-Deri End. 13/350 Asemptomatik
Polinöropati
Ayakkabı-Deri End. 98/654 Polinöropati
Zamk maruziyeti 8 Polinöropati
Plastik fabrikası 6 Asemptomatik
Matbaa çalışanları 11 Polinöropati

• 1969-1990
• n-hekzan iş yeri havası konsantrasyonları 32-1300 ppm arasında idi
• 2 ay-2 yıl süreli maruziyet söz konusu idi
• Vak’alar klinik, biyopsi ve elektrofizyolojik 
• Zamk koklayıcılarda semptomlar daha ciddi

hekzan % 16-50 hekzan % 40-99.5
toluen % 24-40 etilasetat % 15-44
etilasetat % 13-28 trikloroetilen % 0.4-45
benzin fraks.%11-40 n-heptan % 7-10
metiletilketon %11-20 benzen,toluen,ksilen %1

• Nöropati distal parestezi ve güçsüzlük olarak başlar ve giderek yukarı doğru ilerler
• Zamk koklayıcılarda hastalık daha ciddi..
– Motor semptomlar daha belirgindir
– Solunum kas fonksiyonlarında zayıflama

 Periferal nöropatiler, s.s.s.deki abnormaliteyi
maskeleyebilir.
 ss.s deki anormallikler daha kalıcı (p.s.s)
Motor güç ve duyarlık düzelse bile spastisite kalıcı olabilir.
 Maruziyet kesildikten sonra 2-3 ay daha
belirtiler ilerler, geriye dönüş büyük ölçüde var
(yıllarca sürebilen vakalar var) .
 s.s.s deki değişikliklerin geriye dönüşü belirsiz?

n-hekzan
ETKİLEŞMELER (Çözücü-Çözücü)
Bileşik n-hekzan üzerine etkisi 2.5-HD atılımı
TOLUEN Metabolizma 
KSİLEN
METİLETİLKETON
METİLizoBUTİLKETON Metabolizma  
İZOPROPİL ALKOL
ASETON
Bu etkileşmelerin bir kısmı TLV düzeyinde n-hekzan ile elde edilmiştir
n-hekzan
TÜRKİYE’DE DURUM !!!!
• 1987 (Nisan-Ağustos) 20 kişi POLİNÖROPATİ
• Ayakkabı ve deri imalatı
• Yapıştırıcılar %96.5-99 n-hekzan içeriyor
• Elektrofizyolojik inceleme ile nöropati 
(EMG , motor ileti hızları)
• Kilo kaybı 
• 7 kişi 16 yaşından küçük (Ali Emre Öge ve ark.,1988)
• 1992(Ağustos),İstanbul,Manisa 20-25 kişi
Polinöropati ,ayakkabı ve deri imalati

• n= 81 ,12 iş yeri (Burgaz ve ark.,Biomarkers,2,25-28,1997)
• 2.5 Hekzandion 2.36 mg/g kreat.(<0.1-8.48)
• Hava n-hekzan TWA:126 ppm (23-215)
• Çözücü analizi (n-hekzan %25-98; toluen, aseton,trikloroetilen,heptan)
• Çalışanların %9.1 BMI 
• Kontrol (n=25) 2.5-HD 0.43 mg/g kreat.
n-hekzan
LABORATUVAR / İZLEME
 Laboratuvar testlerinin çoğu değişiklikler için
karakteristik değildir
 İdrar 2.5-HD düzeyleri (maruziyet teşhisi)
 EMG, SNAP sinir sistemindeki karakteristik
değişiklikleri gösterir
 Göğüs filmi, k.ciğer fonksiyon testleri
(Aminotransferaz 
 Arteriyel kan gazları, EKG, Pulse Oksimetri
yararlı olabilir.

TEDAVİ
• Oral maruziyet

– Genelde gastrik boşaltma önerilmez. ANCAK,
fazla miktarda yutulduğu durumlarda (2-ml/kg dan fazla) ya da hekzan daha toksik bir bileşiğin çözücüsü ise ÖNERİLİR ( Aspirasyon pnömoni riski var, çok dikkatli ol!)

– Aktif kömür (30g kömür/240 ml su ile bulamaç)
25-100 g (yetişkin-adölesan)
25-50 g (1-12 yaş çocuk)
1g/kg (bebekler)
– semptomlu hastalarda (öksürük, tıkanma, hızlı
soluma)
Solunum desteği + (Pulse oksimetri ve kan gazlarını izle)
Gögüs filmi, hayati fonksiyonlar düzenli izlenir,
gözlem altında tutulur.
– pulmoner ödem varsa;
ventilasyon ve oksijenasyon(Pulse oksimetri ve kan gazlarını izleme ile değerlendir)
PEEP ve mekanik ventilasyon gerekebilir.
n-hekzan
• İnhalasyon yolu ile maruziyet
-Hasta açık havaya çıkarılır. Solunum düzensizlikleri izlenir, eğer öksürük ya da nefes alma güçlüğü gelişirse, solunum yolunda irritasyon, bronşit ya da pnömoni yönünden değerlendirilir.
– 02 verilir ve gerektiği kadar ventilasyon desteği.
– beta2 agonist ve aerosol kortikosteroidler ile
bronkospazm tedavisi
Göz ve Deri Maruziyeti
– 15 dakika süre ile ılık su ile göz yıkanır.
İrritasyon,ağrı,şişme, göz yaşarması ve fotofobi
hali devam ederse hekim müdahalesi.
– Kontamine giysiler çıkartılır ve maruz bölge
sabun ve su ile yıkanır, irritasyon ya da ağrı varsa hekim müdahalesi.
n-hekzan
SOLVENT SUİSTİMALİ ve TOLUE
• 1962’de ilk vak’alar İngiltere’de
• 13-15 yaş grubu erkek çocuk gruplarınd
• Değişik toplumlarda halen problem devam ediyor (adölesan ve işsizler)
• TOLUEN ve ASETON içeren yapıştırıcılar en sık suistimali yapılan org. Çözücüler
• Ölümlerin %23 ‘ü yapıştırıcı org. Çözücüler
• Ölümlerin %50 direk toksik etkiler
Diğer %50 % 21 asfeksi
% 18 aspirasyon
% 11 travma
toluen
TOLUEN (Metil benzen, Toluol) C6H5-CH3

Yağda çözünme Toluen > Benzen
Uçuculuk Toluen < Benzen

• Benzin (katkı maddesi olarak-% 5-7 ağırlık olarak)
• Boya,vernik, yapıştırıcılarda (çözücü olarak)
• Benzoik asid, benzaldehit, patlayıcı üretiminde kullanılır
– Parke döşemecilerinde ve mobilyacılarda akut toluen zehirlenmesi
(Paulson &Kilens,1996; Tan&Seow, 1997)
– Hollanda’da yer döşeme işi yapanlarda
nörotoksik etki ve davranış bozuklukları –Toluen
maruziyeti 0.3-77 ppm (H.Muijser et al., 1996)
-Yüksek dozda kronik maruziyetler (Zamk
koklayıcılarda) ani ölüm ve diğer nörotoksisite 
-Ülkemizde toluen kullanımına bağlı ani ölümler
Ancak kliniklere yansımamıştır (T.Arman,1993)
toluen
ABSORPSİYONU
 Maruziyetlerin çoğu inhalasyon ile
Fiziksel ekzersiz ile total toluen absorpsiyon  
 Dinlenme halinde inhale dozun %50’i
akciğerlerde kalır
Oral alımda kandaki pik konsantrasyon 2 saat
Deri yolu ile absorpsiyon yavaş (sıvı formu
önemli ölçüde absorbe olur )
DAĞILIMI
 Yağlı dokularda (sinir sistemi) yüksek kons.
 Plasental geçiş ?
 t1/2 ( dakika- 1 saat ) yağlı dokularda

ELİMİNASYONU

toluen
%18, akciğer

TOLUEN %80, Sitokrom P450,
Benzoik asid
Alkol/aldehitdehidrogenaz
+glisin

%1
Hippürik asid
o-krezol, p-krezol

idrar
idrar (3-18 saat)
_____________________________________________
TOKSİSİTESİ (doz-cevap ilişkisi)

 60 ml (oral yol) yetişkin için öldürücü
  200 ppm reaksiyon ve algılama süresinde azalma
 500-800 ppm başağrısı,sersemlik, mide bulantısı,
halsizlik, güçsüzlük,konfüzyon
 800 ppm ciddi halsizlik, konvülziyon,ataksi,
yürümede bozukluk (günlerce sürer)
10.000-30.000ppm 1 dakikada anestezi

Zamk koklama alışkanlığı olanlar (Bagging) 30.000 ppm’e varan toluen konsantrasyonları (EPA,1983)

TLV-TWA: 50 ppm (ACGIH)
PEL : 100 ppm (375 mg/m3) (OSHA)

KLİNİK BELİRTİLER
Akut oral maruziyet: s.s.s.depresyonu,orofarinks ve
gastrik ağrılar ve kusma, taşikardi ve hipertansiyon

S.S.S.
Akut inhalasyon maruziyeti: s.s.s eksitasyon, depresyonu, bulantı, ataksi, güçsüzlük,nöbetler,genel anestezi (yüksek konsantrasyonlarda)

Kronik inhalasyon maruziyeti:Uzun süreli toluen suistimali yapan bireylerde;
– kalıcı serebellar ataksi
– kronik ensefalopati (ataksi,tremor,duygusal değişiklikler,mental durumda değişkenlik)
– tekrarlayan başağrıları (kişilik değ., eşlik eder)

P.S.S.
Zamk koklayıcılarda periferal nöropatiler +, ancak muhtemelen n-hekzan sorumlu..

Renal sistem:
Distal renal tubuler asidoz/ hiperkloremik metabolik asidoz/ hipokalemi /hipokalsemi, idrar pH>5.5 /hematuri, protenuri- zamk koklayıcılarda reversibl

-irreversibl renal yetmezlik,akut interstisiyel nefrit ve miyoglobinuri- nadiren toluen


KLİNİK BELİRTİLER…

Hepatik sistem
-Hepatomegali / k.ciğer fonksiyonlarında
zayıflama 

-Hepatorenal yetmezlik nadir( suistimal/ mesleki
maruziyet)

Dermal
-Uzun süreli/tekrarlanan maruziyetler kontak
dermatit 
-2.derece termal yanık benzeri semptomlar
(K.Shibata,1994)

Kalb
-Zamk koklayıcılarda ani ölüm
uçucu hidrokarbonlar , miyokardı endojen katekolaminlerin aritmojenik etkisine duyarlı kılar
bradikardi,ventriküler fibrilasyon ve miyokard enfarktüs

Solunum sistemi
-İrritasyon,akut bronşit, bronkospazm,pulmoner
ödem,pnömonitis, asfeksi.
-Toluen suistimali yapanlarda solunum yetmezliği+

toluen


ETKİLEŞMELER

Etil alkol+ Toluen k.ciğer toksik etki
Aspirin/ Asetaminofen + Toluen toluen’in

işitme sistemi üzerindeki etkilerini arttırır –işitme
kaybı-

Gürültü + Toluen işitme kaybı


LABORATUVAR / İZLEME

 kan toluen 2.5 g/ml  ciddi zehirlenme
50 g/ml  muhtemelen ölüm

 idrar metabolitler (hippurik asid, o-/p-krezol)
hippurik asid ;
2.5 g/g kreatinin (100 ppm toluen’e karşılık gelen )
1.6 g/g kreatinin (50 ppm toluen’e karşılık gelen)

 tam kan sayımı,renal ve hepatik fonksiyon
testleri, idrar pH, idrar elektrolitleri,kreatin
fosfokinaz, semptomlu bireylerde kan gazları
toluen

TEDAVİ
• Oral maruziyet
– Genelde gastrik boşaltma önerilmez. ANCAK,
fazla miktarda yutulduğu durumlarda (2-ml/kg dan fazla) ya da fazla miktarda benzen kontaminasyonu var ise ÖNERİLİR ( Aspirasyon pnömoni riski var, çok dikkatli ol!)
– Aktif kömür (30g kömür/240 ml su ile bulamaç)
25-100 g (yetişkin-adölesan)
25-50 g (1-12 yaş çocuk)
1g/kg (bebekler)
– Sıvı ve elektrolit dengesi dikkatle izlenir
iv. potasyum ile hipokalemi düzeltilir.
– solunum ile ilgili sıkıntılar izlenir
– EKG ve hayati fonksiyonlar izlenir-gerekirse adrenalin dikkatlice verilmeli-İnhalasyon yolu ile maruziyet
-Hasta açık havaya çıkarılır. Solunum düzensizlikleri izlenir, eğer öksürük ya da nefes alma güçlüğü gelişirse, solunum yolunda irritasyon, bronşit ya da pnömoni yönünden değerlendirilir.
– 02 verilir ve gerektiği kadar ventilasyon desteği.
Org. Çözücüler akciğerler ile de atılabildiği için hiperventilasyon or.çözücü klerensini 
– beta2 agonist ve aerosol kortikosteroidler ile
bronkospazm tedavisi
– EKG ve hayati fonksiyonlar düzenli bir şekilde
izlenir- gerekirse adrenalin dikkatlice verilmeli-
– ağızdan ağza resusitasyon yapan bireyler de
toluene maruz kalabilir (DİKKAT!!)
• Göz ve Deri Maruziyeti
– 15 dakika süre ile ılık su ile göz yıkanır.
İrritasyon,ağrı,şişme, göz yaşarması ve fotofobi
hali devam ederse hekim müdahalesi.
– Kontamine giysiler çıkartılır ve maruz bölge
sabun ve su ile yıkanır, irritasyon ya da ağrı varsa hekim müdahalesi.
toluen